Leer over het subtiele maar schadelijke psychologische instrument van gaslighting. Ontdek wat het is, waar het vandaan komt, en hoe je kunt herkennen of jij of iemand anders eraan wordt onderworpen.
Definitie van Gaslighting
Volgens de American psychological association (APA) is gaslighting een vorm van psychologische manipulatie of emotioneel misbruik gedurende een langere periode waardoor mensen hun gedachten, oordeel en perceptie van de werkelijkheid in twijfel trekken. Het komt meestal voor in gewelddadige relaties en leidt tot een vals verhaal waardoor iemand zich verward en onzeker voelt over zijn mentale en emotionele stabiliteit.
Manipulatieve mensen die anderen belazeren doen dat om controle en macht te krijgen over hun slachtoffer op financieel, emotioneel of fysiek gebied. Deze personen kunnen psychische stoornissen hebben, zoals een jeugdtrauma of een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Hoewel gaslighting vaker voorkomt in romantische of intieme relaties, kan het ook voorkomen in werkrelaties of met familieleden.
Achtergrond achter gaslighting
De term "gaslighting" komt van de titel van een toneelstuk uit 1938, "Angel Street", dat zich afspeelt in het Victoriaanse tijdperk, waarin een echtgenoot zijn vrouw manipuleert om haar ervan te overtuigen dat zij geestelijk onstabiel is.
De manipulatieve echtgenoot doet dit door haar omgeving subtiel te veranderen, onder meer door de vlam van de gaslamp steeds verder te dimmen. Hij misbruikt en controleert zijn vrouw ook, door haar af te sluiten van vrienden en familie.
De vrouw begint haar gedachten, gevoelens, herinneringen en waarnemingen in twijfel te trekken. Ze voelt zich overgevoelig, onbeheerst en neurotisch, wat veel voorkomende doelen zijn van gaslighting. De film geeft een nauwkeurig beeld van giftige en controlerende handelingen die gebruikt worden door manipulatieve personen.
Bijgevolg noemden adviseurs en psychologen dit gedrag met de term gaslighting als verwijzing naar een psychologische manipulatietactiek. De term werd later ook gebruikt in de film "Gaslight" van Alfred Hitchcock.
Waarom verlammen mensen?
Het doel van gaslighting is niet alleen manipulatie, maar ook het uitoefenen van controle en macht over het slachtoffer, met behulp van de misplaatste hulp van het slachtoffer. Dit gedrag is geworteld in persoonlijkheidsstoornissen en psychopathie, zoals borderline, antisociale en narcistische persoonlijkheden.
Gaslighting begint vaak in relaties die goed beginnen. De mishandelende partner kan het slachtoffer bij hun eerste ontmoeting prijzen, onder meer hoeveel hij van het slachtoffer houdt en wat zijn positieve kwaliteiten zijn, en hem onmiddellijk in vertrouwen nemen. Deze tactiek staat bekend als hoovering. Voordat er sprake is van intimiteit, wekt een dergelijke onthulling snel vertrouwen, een tactiek die bekend staat als love bombing.
Hoe sneller iemand verliefd wordt, hoe sneller de volgende fase van manipulatie en gaslighting begint.
Een belangrijk doel van de mishandelende partner is om de persoon aan de haak te houden. Als het slachtoffer vragen stelt of het niet eens is met zijn misbruiker, kan de misbruiker proberen zichzelf te laten lijken alsof hij degene is die het slachtoffer is van zijn doelwit.
Gaslighters handelen niet altijd met kwade bedoelingen of beseffen misschien niet dat zij een ander persoon gaslighten. Vaak vertonen zij dergelijk gedrag vanwege hun opvoeding of andere overtuigingen.
Gaslighting Misbruik in de samenleving en op het werk
Mensen moeten de symptomen herkennen van gaslighting in romantische relaties, met hun gewelddadige partner, en op de werkplek of in de maatschappij. Het afschuiven van de schuld in relaties of andere vormen van gaslighting kan ook voorkomen tussen collega's, leidinggevenden en werknemers. Gewoonlijk handelt de misbruiker op een manier die het slachtoffer zijn perspectief op de situatie in twijfel doet trekken, waardoor zijn persoonlijke overtuigingen, waarden en gevoel van eigenwaarde worden ondermijnd.
De persoon kan gaslighting gebruiken om fouten op het werk niet toe te hoeven geven of onterecht met de eer gaan strijken voor goed uitgevoerde taken.
Een andere vorm van gaslighting op de werkplek wordt "klokkenluider-gaslighting" genoemd. In deze situatie krijgt een werknemer die een giftige omgeving, wangedrag of seksuele intimidatie op het werk meldt, het gevoel dat hij het verkeerd interpreteert, zich verkeerd herinnert of overdrijft.
Gaslighting kan ook worden toegepast op kansarme of gemarginaliseerde groepen op de werkplek. Gaslighters kunnen bijvoorbeeld proberen de identiteit of ervaringen van hun collega's te ontkennen of af te wijzen. Uit door vakgenoten getoetste studies in de American Sociological Review bleek dat gekleurde vrouwen negatieve ervaringen hadden op de werkplek, waaronder gaslighting.
Soorten Gaslighting
Gaslighting kan voorkomen in verschillende omgevingen en relaties. In kind-ouderrelaties bijvoorbeeld kunnen misbruikte verzorgers van kinderen, waarschijnlijk hun ouders, kinderen belichten of misbruiken. Naast de context van familie en vrienden kan gaslighting ook in andere contexten voorkomen.
Medische en raciale gaslighting
Een ander type is medische gaslighting, waarbij een medisch deskundige iemands zorgen over zijn gezondheid afdoet als het product van iemands verbeelding of hem als hypochonder bestempelt.
Racial gaslighting is wanneer de persoon gaslighting-technieken toepast op een hele etnische of raciale groep om deze te devalueren of in diskrediet te brengen. Een persoon of instelling kan activistische campagnes voor verandering als irrationeel bestempelen. Racial gaslighting komt ook voor op de werkplek, vooral wanneer die gedomineerd wordt door blanken.
Meer recent was de All Lives Matter beweging een voorbeeld van raciale gaslighting. De beweging verhulde de prioriteit van blanke levens en ondermijnde de eeuwenlange ontmenselijking en brutalisering van zwarte levens.
Gaslighting in de politiek en het rechtssysteem
Van politieke gaslighting is sprake wanneer politieke entiteiten of politici gaslighting gebruiken als manipulatietactiek om steun voor of tegen een bepaald standpunt te krijgen of om het publieke debat af te leiden.
Gaslighting kan ook voorkomen in het rechtssysteem. Rechters, jury's of politieagenten kunnen onbewust deelnemen aan gendergerelateerde gaslighting. Wanneer misbruikers controle en macht krijgen over het verhaal, wordt het rechtssysteem een cruciale plaats van gaslighting.
Zij veranderen verhalen en verhalen en baseren zich op stereotypen, vooral over zwarte vrouwen als agressief en irrationeel, waarbij zij zich, al dan niet opzettelijk, schuldig maken aan gaslighting-tactieken, waardoor zij hun geloofwaardigheid verliezen.
Gaslighting in romantische relaties
Gaslighting is een specifieke vorm van emotioneel misbruik die kan voorkomen in romantische relaties. Het is een gedrag dat door de ene partner wordt gebruikt om de andere te manipuleren, door hen te laten twijfelen aan hun eigen gevoelens en waarnemingen. De gaslightingpartner kan de geldigheid van de emoties van het slachtoffer ontkennen, zijn herinneringen in twijfel trekken of zijn ervaringen omdraaien zodat het slachtoffer zich moet verdedigen.
Gaslighting schaadt niet alleen het vertrouwen in een relatie, maar kan ook leiden tot een laag zelfbeeld en een onvermogen om te herkennen of iemand al dan niet in een misbruikrelatie zit. Gaslighting treedt op wanneer liefde wordt gebruikt als wapen om te controleren en te manipuleren in plaats van als bron van eerlijke dialoog en respect. Het is belangrijk dat gaslighting in een vroeg stadium wordt herkend en aangepakt, omdat het langdurige gevolgen kan hebben voor mensen en diepe psychische ellende kan veroorzaken.
Hoe werkt gaslighting?
Gaslighting is een techniek die iemands perceptie van de werkelijkheid ondermijnt. Bij gaslighting wordt gelogen en verdraaid, waardoor mensen zichzelf, hun gebeurtenissen, waarnemingen en herinneringen in twijfel trekken.
Mensen die aan gaslighting doen zijn vaak pathologische leugenaars met narcistische neigingen. Ze kunnen schaamteloos liegen en verhalen veranderen ondanks dat ze met bewijzen worden aangesproken, waardoor mensen hun eigen waarnemingen en gevoelens in twijfel trekken.
Gaslighters brengen mensen ook in diskrediet door geruchten en roddels over anderen te verspreiden. Ze kunnen anderen vertellen dat iemand emotioneel instabiel en gek lijkt en dat ze zich zorgen maken over die persoon.
Deze tactiek kan effectief blijken omdat mensen meeleven met de misbruiker zonder het hele verhaal te horen, en zo een bepaald verhaal over het slachtoffer in stand houden en verspreiden.
De persoon met gaslightinggedrag kan zijn slachtoffers ook vertellen dat anderen op dezelfde manier over hen denken, hoewel er geen waarheid schuilt in wat zij zeggen, waardoor een individu zijn perceptie en realiteit in twijfel trekt.
Personen die gaslighten veranderen vaak van onderwerp als ze worden aangesproken of stellen de persoon een andere vraag in plaats van te reageren op de vraag die aan hen is gericht. Dit gedrag verstoort de gedachtegang van de betrokkene en leidt ertoe dat hij zichzelf in twijfel trekt omdat hij het onderwerp ter sprake brengt. Mensen kunnen ook denken dat ze een slecht geheugen hebben.
Gaslighters bagatelliseren vaak iemands emoties om macht over hem te krijgen. Ze kunnen iemand vertellen dat hij moet kalmeren of dat hij te gevoelig is of te heftig reageert. Deze uitspraken minimaliseren de gevoelens van de persoon en zorgen ervoor dat hij zich afvraagt hoe hij zijn emoties uit.
Het afschuiven van de schuld en het ontkennen van wandaden zijn andere gebruikelijke technieken van gaslighting. Vaak minimaliseren ze hun woorden of kwetsende gedragingen door ze als grapjes te bestempelen of het slachtoffer het gevoel te geven dat ze te gevoelig zijn. De persoon kan ook bepaalde gebeurtenissen of gedragingen ontkennen, waardoor het slachtoffer zijn geheugen in twijfel trekt of zich verward voelt.
Veel voorkomende belachelijke gedragingen
Gaslighters kunnen verschillende technieken gebruiken om hun doel te bereiken en anderen te vergassen. Enkele technieken die de persoon kan gebruiken zijn vergeten en ontkennen, blokkeren en afleiden, tegenwerken, verdoezelen, achterhouden en bagatelliseren.
Vergeten en ontkennen houdt in dat men doet alsof men gebeurtenissen vergeet die in werkelijkheid hebben plaatsgevonden. De manipulator of misbruiker kan belangrijke beloften aan het slachtoffer uitstellen of ontkennen. De gaslighter doet dit regelmatig en kan kunstmatige barrières opwerpen om zichzelf in staat te stellen te vertragen of te ontkennen.
Blokkeren en afleiden is een techniek waarbij de gaslichter het gesprek afleidt van het eigenlijke onderwerp om het gesprek te controleren en de gedachten van het slachtoffer in twijfel te trekken.
Tegenspreken is wanneer de gewelddadige partner het geheugen van het slachtoffer in twijfel trekt, hoewel hij weet dat het slachtoffer het zich correct herinnert. Obfuscatie is het opzettelijk overcompliceren of vertroebelen van een kwestie om het slachtoffer in verwarring te brengen.
Achterhouden en bagatelliseren betekenen dat de mishandelende partner doet alsof hij de gedachten, gevoelens en emoties van het slachtoffer niet begrijpt of hem doet geloven dat ze onbelangrijk zijn. De mishandelende partner geeft het individu het gevoel dat hij een grote zaak van de situatie maakt, waardoor hij zijn gevoelens in twijfel trekt.
Tekenen van Gaslighting
Belaagd worden kan leiden tot geestelijke ziekten en andere geestelijke gezondheidsproblemen, waaronder angst, depressie, verslaving en zelfmoordgedachten. Daarom moeten mensen herkennen wanneer ze worden belicht, vooral door een gewelddadige partner of een familielid.
Enkele veel voorkomende tekenen van gaslighting zijn twijfel, het in twijfel trekken van oordelen en percepties, bang zijn om zich uit te spreken of emoties te uiten, zich kwetsbaar en onzeker voelen, zich bedreigd, verward, alleen en machteloos voelen, en tijd besteden aan excuses voor daden.
Personen die gaslighting ervaren zijn voortdurend teleurgesteld in zichzelf, voelen zich ontoereikend en niet in staat om beslissingen te nemen als gevolg van een wantrouwen in zichzelf en het voortdurend in twijfel trekken van hun geestelijke gezondheid.
Ze maken misschien tegenover hun vrienden en familie excuses voor het gedrag van hun partner, en individuen hebben de neiging informatie achter te houden voor hun geliefden.
Gaslighting en geestelijke gezondheid
Mensen die voortdurend te horen krijgen dat ze verward, verkeerd of krankzinnig zijn, kunnen te maken krijgen met negatieve gevolgen voor hun geestelijke gezondheid. Slachtoffers van gaslighting trekken hun eigen werkelijkheid en overtuigingen in twijfel en voelen zich vaak geïsoleerd en machteloos.
Symptomen van gaslighting zijn onder meer zelftwijfel, een laag zelfbeeld, desoriëntatie en moeite met functioneren in sociale situaties, op school of op het werk. Bijgevolg lopen mensen die last hebben van gaslighting een groter risico op depressie, angst en zelfmoordgedachten.
Jongvolwassenen die deze geestelijke gezondheidsproblemen vóór het misbruik hebben meegemaakt, zijn kwetsbaarder voor gaslighting, waardoor hun geestelijke gezondheidstoestand nog verder verslechtert.
Personen die een gewelddadige relatie verlaten na het ervaren van gaslighting kunnen lijden aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en moeite hebben anderen en zichzelf te vertrouwen. Daarom kunnen ze moeite hebben met het opbouwen van banden en het aangaan van afhankelijkheidsrelaties.
Omdat gaslighters hun wandaden niet erkennen, is het voor de slachtoffers moeilijker om de ervaring achter zich te laten, waardoor ze vatbaar worden voor psychische problemen. Gaslighting kan langdurige gevolgen hebben voor de geestelijke gezondheid van het slachtoffer en kan leiden tot onomkeerbare psychologische gevolgen.
Verschil tussen Manipulatie en Gaslighting
Hoewel er overeenkomsten kunnen zijn tussen manipulatie en gaslighting, want manipulatie is een belangrijk onderdeel van gaslighting, zijn er duidelijke verschillen. Manipulatie is een gebruikelijke tactiek die bijna iedereen kan toepassen, terwijl personen die gaslighten relatief zeldzaam zijn.
Kinderen kunnen al op jonge leeftijd proberen hun ouders te manipuleren; marketeers proberen consumenten te manipuleren. Bij gaslighting gaat het daarentegen om een patroon van manipulatie en misbruik met de bedoeling niet alleen het slachtoffer te beïnvloeden en macht en controle over hem uit te oefenen.
Reactie op gaslighting
Als iemand het gevoel heeft dat hij misbruikt wordt door gaslighting in welke vorm of relatie dan ook, moet hij de nodige stappen ondernemen om zichzelf te beschermen tegen dit emotioneel misbruikende gedrag. Iemand moet eerst begrijpen wat er gebeurt en het probleem identificeren.
Mensen kunnen gaslighting vermijden door afstand te bewaren tot gaslighters, afstand te nemen van de intense emoties die gaslighting oproept en gebruik te maken van ontspanningstechnieken zoals meditatie of diepe ademhalingsoefeningen.
Men moet ook grenzen stellen en de ander doen inzien dat zijn gedrag onaanvaardbaar is om voortdurende zelftwijfel te voorkomen. Soms is de meest effectieve manier om met gaslighting om te gaan het beëindigen van de relatie. Een extern perspectief van een familielid of een vertrouwd persoon kan de slachtoffers helpen de juiste beslissing te nemen.
Het kan ook nuttig zijn om met een geestelijk verzorger over de situatie te praten om strategieën te ontwikkelen om ermee om te gaan en perspectief te krijgen. Een groter bewustzijn van gaslighting-misbruik en wat het inhoudt, kan mensen ook helpen om ongezonde relaties te vermijden.
Contact opnemen met de nationale hotline voor huiselijk geweld of de nationale hotline voor seksueel geweld kan ook personen helpen die te maken hebben met emotioneel misbruik, huiselijk geweld, seksuele agressie en gaslighting.
